Kva er eit kart?

Kartverket er ansvarleg for alt statleg kartarbeid i Noreg. Faget som omhandlar kart, heiter kartografi. 

Forenkla røyndom

Kart er ei plan, forminska og grafisk avbilding av delar av jordoverflata i ein bestemt målestokk og projeksjon. Former og detaljar i terrenget blir gjevne att med teikn og symbol som vi kallar kartteikn. Viktige ting blir framheva og uviktige ting utelatne. Når vi held kartet slik at vi kan lese det som står på kartet, peikar som regel den øvste kartkanten mot nord.

Målestokk

Målestokken (til dømes 1 : 50 000 eller 1 : 100 000) er eit forholdstal som fortel kor mange gonger større ein gjeven avstand i terrenget er, enn den tilsvarande avstanden på kartet. På eit kart i målestokk 1 : 50 000 tilsvarer 1 millimeter på kartet 50 meter i terrenget, og detaljar som er særleg mindre enn dette, blir for små til at vi kan sjå dei på kartet.

Ekvidistanse

På topografiske kart blir terrengformasjonane framstilte med høgdekurver (kotar). Den konstante, loddrette avstanden mellom to nabohøgdekurver kallar vi ekvidistansen. Dei mest detaljerte karta i store målestokkar har ekvidistanse på 1 meter. Den landsdekkjande kartserien Norge 1 : 50 000 har ekvidistanse på 20 meter.
Høgdekurvene representerer (går gjennom) alle punkt i terrenget som har same høgde i forhold til havnivået. I bratt terreng ligg høgdekurvene tett inntil kvarandre, mens dei i flate område ligg med lengre avstand. I kupert terreng er det ofte markerte høgdepunkt (kollar) som blir framstilte som ringkurver.

Lettast forstår ein kurveformasjonane dersom ein tenkjer seg at ein registrerer ein tenkt vasskontur kvar gong havet stig med ein ekvidistanse på til dømes 20 meter. Den nye vasskanten blir då ei ny høgdekurve. Oppstikkande koller blir ringkurver (øyer i ein tenkt sjø).

Rutenett

Kartserien Norge 1:50 000 har eit rutenett av linjer som står vinkelrett på kvarandre (blå farge). Linjene strekkjer seg frå botn til topp av kartet, og frå høgre til venstre side. Dette er hjelpelinjer i eit kartkoordinatsystem som blir kalla UTM.
Ei kvadratisk rute har sidelengder på 2 cm i kartet. Ruta tilsvarer 1 x 1 km i terrenget. Dei blå tala langs høgre og venstre kant av kartet oppgir tilnærma avstanden frå ekvator målt i kilometer langs ein meridian (kortaste linje langs jordkloden mellom nordpolen og sørpolen).

Dei blå tala i nedre og øvre kartkant gir talet på kilometer frå den meridianen som er utgangsmeridian for det kartet du har framfor deg. Utgangsmeridianen er sentralmeridianen i den aktuelle UTM-sona. Sjølve UTM-sona er oppgitt i blå tekst under der det står "Målestokk, Scale" i teiknforklaringa på kartet. Berre kvar tiande av desse kilometer-tala inneheld alle tre sifra i kilometertalet. I UTM-kart har sentralmeridianen fått den kunstige verdien 500 km, for å unngå negative verdiar i aust/vest retninga.

Gradnett

Kor nøyaktig på jordkloden eit punkt ligg, altså posisjonen til punktet, kan ein oppgi ved dei to koordinatane, breiddegrad og lengdegrad. Breiddegraden er vinkelen mellom ekvatorplanet og staden du skal ha posisjonen til.
Kortaste linje langs jordkloden mellom nordpolen og sørpolen kallar vi ein meridian. Lengdegraden er identisk med den meridianen som går gjennom staden der du skal oppgi posisjonen. Det er internasjonalt vedtatt at meridianen gjennom Greenwich i London skal ha verdien null, altså null-meridianen. Lengdegrad blir difor rekna i gradar aust eller vest for null-meridianen.

Saman utgjer breiddegrad og lengdegrad eit koordinatsystem som beskriv kvar ein stad på kloden:
Nordleg breidde, φ = 30˚N (sjå figur) er vinkelen nordover frå ekvator målt langs ein meridian.
Austleg lengde, λ = 40˚A (sjå figur) er vinkelen mellom 0-meridianen gjennom Greenwich og meridianen gjennom den aktuelle staden.

Rammeinformasjon

I tillegg til sjølve kartet vil det normalt vere rammeinformasjon på kartbladet. Dette kan vere: tittel, lokaliseringskart (nøkkelkart), teiknforklaring, nordpil, målestokk (metrisk og tekstleg), misvising, koordinatsystem, tekniske data, ordliste og logo til utgjevar.